Smartphone en leeftijdsgrens

Er zijn steeds meer en ook krachtiger geluiden te horen die gaan over het verbieden van het gebruik van een smartphone tot een bepaalde leeftijd. Op scholen (basis en middelbaar) in Nederland moeten smartphones sinds 2024 worden ingeleverd tijdens de schooluren of mogen ze thuis worden gelaten. In België zal dit vanaf september 2025 gelden. En waar ik smartphone schrijf bedoel ik alle slimme apparaten, dus ook onder meer smartwatches en tablets. De reden achter het verbod op scholen is dat deze apparatuur voor teveel afleiding zorgt. Dat is een plausibele reden, maar afleiding is slechts één van de redenen waarom de smartphone c.s. beter niet ten volle door kinderen en tieners gebruikt zou moeten worden. 

Inmiddels is door onderzoek namelijk duidelijk geworden dat de technologie verslavend is, kinderen al te makkelijk worden blootgesteld aan schadelijke inhoud en de constante prikkels een negatieve invloed hebben op welzijn en leervermogen. Cyberpesten, grooming en grensoverschrijdend gedrag komen daar nog eens bovenop. Mooi hoor al die technologie, maar het kent dus ook een andere kant.

Sommige politieke partijen hebben dit opgepakt en willen de smartphone volledig verbieden voor jongeren tot 15/16 jaar. Maar zoals gebruikelijk wachten landelijke politici af wat er op Europees verband wordt besloten hieromtrent. Europa neemt vaak het voortouw als het aankomt op overleg met en regelgeving ten opzichte van digitale aanbieders. Het lijkt dus logisch om een oordeel uit Brussel af te wachten, maar dat neemt wel zeer veel tijd in beslag. Wellicht is er daarom tussentijds in Nederland een snelgroeiende beweging ontstaan: het ouderinitiatief ‘Smartphonevrij Opgroeien’ (www.smartphonevrijopgroeien.nl). Ook in België bestaat een soortgelijk initiatief: www.kidsunplugged.be. Op beide websites is het mogelijk om als ouders een pact te tekenen waarin wordt beloofd dat hun kind geen smartphone krijgt en/of zal gebruiken tot ze 14 jaar zijn. Steeds meer ouders nemen hun verantwoordelijkheid en wachten de wijsheid uit Brussel dus niet af. Het hangt ook vast aan school en klas zodat meerdere ouders uit de bewuste klas kunnen tekenen. Bijkomend voordeel is dat de sociale druk om een smartphone te bezitten fors afneemt.

De grootste ‘boosdoener’ uit dit hele verhaal is niet zozeer de smartphone c.s., maar natuurlijk hetgeen wat ermee gedaan kan worden. Bepaalde websites zijn beter niet te bezoeken door kinderen en tieners, maar het komt voornamelijk neer op het bezoeken en onderhouden van social media. Social media is toegankelijk voor een ieder vanaf 13 jaar, maar wie controleert dat en hoe? De bedrijven achter de diverse social media stellen dat ze streng toezien op de waarneembare content, maar in de praktijk blijkt dat niet of nauwelijks te gebeuren, zeer lastig te realiseren of simpel te omzeilen door gebruikers. Hetgeen soms te zien is op social media gaat ver voorbij aan de criteria voor films van 16 jaar en ouder. De huidige leeftijdsgrens van 13 jaar zou dus ook best opgerekt en ook echt gecontroleerd moeten worden. Onderzoek wijst uit dat social media angstgevoelens versterkt en depressie in de hand werkt bij met name kinderen en tieners. Social media is dus niet zo onschuldig als het lijkt.

Vervelend om een kind de smartphone c.s. volledig te ontzeggen? Met een kleine inspanning is de apparatuur te beperken qua mogelijkheden. Dan is het niet langer mogelijk om vanaf dat apparaat bepaalde websites te bezoeken en ook niet mogelijk om apps te installeren zonder het juiste beheerderswachtwoord. Zelfs de schermtijd is instelbaar en nog meer zaken. Veel ouders kennen deze mogelijkheid niet of lijkt het ingewikkeld om voor elkaar te krijgen. Maar eigenlijk valt dat wel mee en zijn er goede stapsgewijze gebruiksaanwijzigingen van de fabrikanten te vinden om dit adequaat en vlot te realiseren. Een kind kan dan nog steeds naar huis telefoneren, bellen en gebeld worden door toegestane nummers, huiswerk maken op de computer, tablet of smartphone, informatie opzoeken en een foto naar oma sturen. Misschien zelfs een spelletje spelen, maar ook daarbij is een vorm van begrenzing verstandig. Gaandeweg de leeftijd zijn de mogelijkheden te verruimen. Het kind zal zich nog genoeg ontwikkelen op ICT-gebied, ook als toegang tot social media nog een paar jaar op zich moet laten wachten.

Uiteindelijk is teveel gebruik van schermen sowieso niet goed voor een kind. Ook niet als het kind zich verveelt. Sterker nog: juist niet als een kind zich verveelt! Ik heb het hier over een deel van de negatieve invloed van de smartphone c.s. op het leervermogen en de ontwikkeling. Vervelen is namelijk heel belangrijk, zeker voor kinderen. Door je te vervelen maken je hersenen namelijk nieuwe verbindingen aan en worden belangrijke creatieve vaardigheden ontwikkeld. Kortom: verveelt een kind zich, geef het een stuk papier en een potlood en laat het zijn of haar gang gaan.